Waarom de eerste ervaringen van kinderen alles betekenen – en drie dingen die jij als ouder kunt doen
Auteur: Doortje van der Lee
Breinen worden gebouwd, niet geboren. Dat is de kernboodschap van een fascinerend onderzoek van Harvard’s Center on the Developing Child. Een kinderbrein ontstaat niet vanzelf. Het groeit laag voor laag, verbinding na verbinding. En het meest indrukwekkende? De eerste jaren leggen het fundament voor alles wat later komt: taalontwikkeling, emoties, geheugen en gedrag.
De ontwikkeling van het brein wordt gevormd door de wisselwerking tussen genen, ervaringen en het moment waarop die interacties plaatsvinden. Dát is precies waarom de eerste ervaringen van kinderen alles betekenen. Genen geven het bouwplan voor de aanleg van hersencircuits, maar het zijn de herhaalde ervaringen die juist de verbindingen versterken die het vaakst gebruikt worden. Wat een kind meemaakt, bepaalt dus welke verbindingen sterker worden.
Bijdragen aan een stevige, liefdevolle basis
Een cruciale factor in de sociale omgeving van een kind is de responsieve interactie tussen kind en verzorger, ook wel bekend als serve and return. Deze wederzijdse, afgestemde interacties zijn essentieel. Zonder deze zogenaamde serve and return ontwikkelt de hersenarchitectuur zich niet zoals verwacht, met op de lange termijn gevolgen voor leren, gedrag en gezondheid.
Wat kun je als ouder met deze informatie? Ik hoor je denken: We hebben het al druk genoeg, soms is het al een hele prestatie om de dag door te komen zonder kleerscheuren. Als moeder van een dreumes en een peuter weet ik dat als geen ander. Tegelijkertijd willen we allemaal bijdragen aan een stevige, liefdevolle basis. Het goede nieuws? Positief bijdragen aan de hersenontwikkeling van je kind is veel eenvoudiger dan het klinkt. In deze blog geef ik drie praktische handvatten.
Geen druk, wel invloed
Het jonge brein is bijzonder gevoelig voor ervaringen in de eerste levensjaren. De capaciteit van het brein om zich aan te passen – ook wel neuroplasticiteit genoemd – neemt namelijk af naarmate we ouder worden. Door positieve factoren zoals responsieve relaties te versterken, en negatieve invloeden zoals toxische stress te verminderen, dragen we bij aan gezonde hersenontwikkeling.
Geen stress, als ouder heb je dus al heel snel positieve invloed. Zie dit niet als extra druk, maar juist als een bevestiging: je bouwt al elke dag mee aan dat brein. Gewoon thuis, zonder gedoe of checklists.
Drie tips, of bevestigingen:
-
Geef betekenis aan momenten die er al zijn
Kinderen leren door betekenisvolle herhaling. Niet door wat je zegt, maar door wat je samen beleeft en de aandacht die je eraan geeft. De kracht zit in de kleine, terugkerende momenten van alledag. Benoem wat je doet tijdens het tandenpoetsen, stel een open vraag aan tafel, of geef je kind de tijd iets zelf te verwoorden.
-
Spelen is bouwen
Vrij spel is hersentraining: fantaseren, afstemmen, plannen maken, herhalen. Laat je kind het spel leiden. Jij bent de klant en zij is de winkelbediende. Jij bent het kind, hij speelt de ouder. Doe mee, laat je verrassen. Zo versterk je niet alleen verbindingen in het brein, maar ook die tussen jullie.
-
Lees niet alleen voor, maar lees samen
Voorlezen is waardevol, maar samen lezen is nog krachtiger. Stop halverwege een bladzijde en vraag wat je kind ziet, voelt of denkt – afhankelijk van de leeftijd. Laat je kind voorspellen wat er gaat gebeuren, of bedenk samen een ander einde. Zo stimuleer je taal, empathie én kritisch denken in tien minuutjes per dag.
Het besef dat de eerste ervaringen voor kinderen alles betekenen
De eerste jaren doen ertoe en wat vooral telt, is de aandacht, de herhaling, de afstemming. Juist in de kleine dingen. Het besef dat de eerste ervaringen voor kinderen zoveel betekenen is eigenlijk al de helft. Zo bouw je, zonder dat je het altijd doorhebt, mee aan een mooi kinderbrein. Wil je meer lezen over dit onderwerp, of tips voor geschikte verhalen en boeken voor kinderen? Stuur ons een berichtje!
Doortje van der Lee
Oprichter Life. Productions