Hoe boeken ons helpen moeilijke gesprekken met kinderen te voeren – en hoe wij daar als volwassenen ook van leren

Auteur: Doortje van der Lee

Op dit moment lees ik Read Yourself Happy van Daisy Buchanan (niet te verwarren met het personage uit The Great Gatsby). Het is zo’n boek dat precies verwoordt wat ik intuïtief al van jongs af aan weet: dat boeken en verhalen je kunnen helpen om de wereld om je heen te begrijpen. Dat je erin kunt verdwijnen als je verdrietig bent, dat ze je een spiegel voorhouden wanneer je twijfelt, en dat ze rust, troost en vriendschap kunnen bieden. Het is een van de voornaamste redenen waarom ik Life. Productions ben begonnen: om te helpen, door middel van boeken, moeilijke gesprekken met kinderen te voeren.

Kinderen zien en begrijpen meer dan je denkt

Veel volwassenen hebben de neiging om kinderen te ‘beschermen’ tegen de werkelijkheid. Is dat herkenbaar? Hoewel dit in sommige gevallen heel relevant is, is het ook goed om te beseffen dat kinderen veel meer begrijpen dan wij vaak denken. Ze voelen spanningen, zien verdriet en horen ons gefluister. Wanneer wij geheimzinnig doen of zwijgen, gaan kinderen de situatie zelf invullen en dat zorgt vaak voor meer angst dan nodig. Hun vragen verdwijnen niet, maar omdat ze vaak niet de kennis of taal hebben om tot begrip te komen gaat iets in hun hoofd ronddwalen. Boeken kunnen helpen om die ingewikkelde werkelijkheid op een toegankelijke manier bespreekbaar te maken.

Boeken bieden troost, reflectie én handvatten

'Je kunt het zo gek niet bedenken, of het is een situatie die iemand anders al heeft meegemaakt – en waarover ze alles hebben gedeeld wat ze erover hebben gevoeld en geleerd.' (Vrij vertaald uit Read Yourself Happy.) Verhalen bieden herkenning (ik ben niet de enige) en perspectief (het kan écht goed komen). Is dat niet een troostrijke gedachte? Verhalen geven woorden aan gevoelens, maken abstracte dingen concreet, en bieden ruimte voor vragen zonder dat er meteen een antwoord hoeft te zijn. Een goed kinderboek benoemt situaties of emoties in woord én beeld. Het laat zien dat angst of verdriet er mogen zijn, en geeft context aan wat er gebeurt. Voor kinderen zijn boeken een veilige plek – om te herkennen, te ontsnappen, te oefenen. Liefst in de nabijheid van een dierbare volwassene. Want wanneer kinderen zien dat een personage iets soortgelijks meemaakt, leren ze: ik ben niet alleen.

Boeken maken het leven niet minder ingewikkeld. Maar ze geven ons woorden, beelden en verhalen – zodat we samen betekenis kunnen geven aan wat er speelt. En dat is precies wat kinderen nodig hebben

Verhalen als startpunt voor gesprek

Kinderboeken doen meer dan troosten of inzicht geven. Ze zijn ook een handvat voor volwassenen, om woorden te vinden voor wat we soms lastig vinden om te zeggen. Want hoe leg je een oorlog uit? Of een echtscheiding, of verlies? Hoe geef je woorden aan een werkelijkheid waarmee je misschien zelf nog worstelt? Boeken kunnen het begin zijn van een gesprek dat je anders misschien niet was begonnen. Of ze maken een onderwerp bespreekbaar waar je anders liever omheen was gegaan.

Juist bij moeilijke thema’s zijn verhalen een krachtig hulpmiddel. Ze creëren een beetje afstand – je praat niet meteen over jezelf of het kind, maar over een personage. En tegelijk brengen ze het onderwerp dichtbij, omdat het raakt aan wat er écht speelt.
Samen lezen opent vanzelf de deur naar gesprek. ‘Wat denk jij dat er met haar gebeurt?’ of ‘Herken jij dat gevoel ook?’ Kinderen reageren vaak heel puur op verhalen, zeker wanneer er ruimte is om samen te denken, te voelen of stil te zijn. Soms wil een kind iets kwijt, soms blijft het stil – en beide is oké. De kracht zit in het samen zijn bij een verhaal dat ertoe doet. Boeken maken moeilijke gesprekken minder zwaar,  juist omdat je ze niet alleen hoeft te voeren.

Wat jij als ouder of professional met deze kennis kunt doen

Kies verhalen die passen bij de leeftijd en belevingswereld van het kind. Vanaf deze maand starten we ook met leestips: elke maand tippen we boeken over onderwerpen die vaak als moeilijk worden ervaren of waar veel vragen over leven bij kinderen. We stemmen de selectie af op verschillende leeftijden en ontwikkelfasen. Je kunt je hiervoor aanmelden via onze website.

Lees samen, neem de tijd voor het verhaal én voor wat daarna komt. Als je zelf even niet weet wat je moet zeggen, benoem dan een afbeelding en stel je kind een open vraag: ‘Wat zie jij hier?’ Zo geef je ruimte voor hun gedachten, zonder iets te hoeven forceren.

Veel leesplezier!

Doortje van der Lee
Oprichter Life. Productions