Deze eenvoudige vraag stimuleert kritisch denken - onze expert Marianne Scheeper vertelt
Auteur: Doortje van der Lee
Kinderen hebben meer nodig dan alleen kennis. Ze hebben verhalen nodig die hen helpen voelen, denken en reflecteren. Life. Productions geeft prentenboeken uit die nieuwsgierigheid en empathie aanwakkeren. Om kinderen te stimuleren zich in te leven in anderen en de wereld met een open blik te benaderen. Om volwassenen te stimuleren allerlei onderwerpen bespreekbaar te maken. Om beiden tools te geven hun emotionele intelligentie verder te ontwikkelen.
Wij hebben de research gedaan zodat jullie ontspannen samen kunnen lezen. Verhalen die zowel qua thema als inhoud precies afgestemd zijn op de belevingswereld en ontwikkelingsfase van jouw kind. Zorgvuldig gecureerd door experts in kind ontwikkeling. Boeken die nieuwsgierigheid aanwakkeren en gesprekken openen over grote en kleine vragen in het leven. Speels en laagdrempelig. We hebben een interdisciplinair team van professionals die allemaal vanuit hun eigen vakgebied, expertise en ervaring bijdragen aan ons merk.
Maar wie zijn die experts? Vandaag stellen we Marianne aan jullie voor.
Vrolijke vragen om kritisch te leren denken: Marianne Scheeper legt uit hoe je zelf eenvoudig met kinderen filosofeert
Vandaag stellen we met trots onze expert Marianne Scheeper aan jullie voor!
Marianne is kinderfilosoof, trainer, adviseur én moeder. Initiatiefnemer van de succesvolle Week van de Kinderfilosofie en de Ludoq. Met de Week van de Kinderfilosofie richt ze zich op het stimuleren van filosofie door, en met, kinderen. De prestigieuze kinderboekenprijs de Ludoq is een felbegeerde, jaarlijkse prijs voor het beste Nederlandstalige filosofische kinderboek. O.a. door middel van haar succesvolle Filosoferen in de klas wil ze kinderen (en hun ouders) ‘perspectivistische lenigheid’ bijbrengen. Omdat ze er als filosoof van overtuigd is dat kritisch denken, vanuit meerdere perspectieven, kinderen helpt zich staande te houden in een snel veranderende (digitale) wereld. Ze filosofeert wekelijks met kinderen – van kleuters tot aan middelbare scholieren en leert ze kritisch reflecteren en hun blik verruimen. Het is haar missie om de menskant te bewaken in onze snel veranderende wereld.
Waarom jezelf verwonderen cruciaal is voor een open blik
Life. Productions interviewde Marianne en sprak haar over haar werk, filosofische vragen en het belang van prentenboeken voor de ontwikkeling van kinderen.
L.P: Marianne, je hebt de Stichting Promotie en Publiciteit Kinderfilosofie opgericht. Waarvan de Week van de Kinderfilosofie een bekend initiatief is. Je stimuleert ouders en leerkrachten om in gesprek te gaan met kinderen. Wat levert filosoferen kinderen op, buiten het gesprek zelf?
Marianne: Als kinderfilosoof verwonder ik mij wekelijks met kleuters tot achtstegroepers, en ook met jongeren in het voortgezet onderwijs over allerlei aspecten van ons bestaan. We praten over uiteenlopende onderwerpen zoals waar zit (jouw) cultuur? Is jouw identiteit alleen van jou? Kunnen dieren pesten? Of, is er iets dat echt nòòit verandert? Bij filosofische vragen is er niet één ‘goed of fout’ antwoord, het gaat juist om het onderzoek naar begrippen die vanzelfsprekend lijken en de verschillende perspectieven die je erbij kunt innemen. Het zijn de uiteenlopende betekenissen die eraan gegeven kunnen worden die het interessant en leerzaam maken.
L.P: Sommige ouders, verzorgers of professionals vinden het spannend om 'grote vragen' met kinderen te bespreken. Wat zou je ze aanraden?
Marianne: Als je met elkaar het gesprek aangaat, of gaat filosoferen, probeer dan zelf een houding aan te nemen zoals die van de bekende Griekse filosoof Socrates. Hij zei: ‘Ik weet dat ik niets weet’. Blijf je verwonderen over de antwoorden van kinderen en vraag door. Probeer het zelf niet in te vullen. Je zult je verbazen over hoeveel kinderen vaak al nadenken over allerlei vragen en kwesties. Zo’n vraag hoeft ook niet eens zo groot te zijn voor een verdiepend gesprek. Denk bijvoorbeeld echt even door over de vraag: ‘Is er iets dat echt nooit verandert?’
L.P: Filosoferen is eigenlijk een manier om kinderen te 'leren denken' – waarom is dat zo waardevol? En vind je het extra relevant in onze huidige wereld?
Marianne: Ik denk dat filosoferen met kinderen ze vooral stimuleert om ‘kritisch’ te leren denken. Zij leren hierdoor bijvoorbeeld dat er op sommige vragen niet één goed of fout antwoord is, maar dat er ook vanuit andere invalshoeken naar een (filosofische) vraag gekeken kan worden. Probeer bijvoorbeeld eens diep na te denken over de vraag wat de binnenkant van een banaan is. Het lijkt kinderlijk eenvoudig, maar is dat de banaan zelf die uit de schil komt, of is het eigenlijk het binnenste van de vrucht? Of kan het ook allebei goed zijn?
Het leerzame hierbij is dat wellicht beide antwoorden goed zijn, afhankelijk van hoe jij het bekijkt en hoe de ander het bekijkt. Gun kinderen in gesprek de tijd om hun gedachten te vormen, ook als ze even haperen bij het vertellen ervan. In onze huidige maatschappij is het van groot belang dat we kritisch denkende mensen voortbrengen die iets vanuit verschillende perspectieven kunnen zien.
L.P: Je hebt ook het initiatief genomen voor de Ludoq, de jaarlijkse prijs voor het beste filosofische kinderboek. Waarom zijn verhalen volgens jou zo'n krachtige manier om kinderen aan het denken te zetten?
Marianne: Bij het luisteren naar (voorgelezen) verhalen of het zelf lezen van verhalen leven kinderen vaak mee met de personages. Daarmee geef je ze ook de kans om zich in een hoofdpersoon (of ander karakter) te verplaatsen. Dat is zeker in de huidige maatschappij belangrijk, ik noem dat met een moeilijke term ‘perspectivistische lenigheid’. Ofwel: vanuit je eigen denkbeelden je proberen in te leven in die van een ander en er misschien wel achter komen dat die manier van denken en naar de wereld kijken ook heel waardevol kan zijn.
L.P: Wat maakt dat juist prentenboeken zo geschikt zijn om grote vragen bespreekbaar te maken met kinderen?
Marianne: Dat heeft veel te maken met wat ik hiervoor zei. Als je bijvoorbeeld met meerdere kinderen tegelijk een prentenboek leest en daarbij met elkaar ook de prenten bekijkt en bespreekt, ontdek je met elkaar hoe verschillend de reacties kunnen zijn. De één heeft alleen oog voor die grote boom op de voorgrond, de ander is juist gefascineerd door dat piepkleine lieveheersbeestje op een tak. Door je met elkaar te verwonderen, leer je dat iedereen een eigen kijk heeft. Maar dat is in het dagelijks leven ook zo: hoe iemand een ruzie op het schoolplein ervaart, verschilt ook heel erg van kind tot kind. Of welke kleur jouw lievelingskleur is. Het kunnen kleine verschillen zijn, waarbij je verschillen gemakkelijk accepteert. Of het kan juist een gesprekje of discussie opleveren. Beide is leerzaam.
L.P: Wat vind jij dat een goed kinderboek moet doen om filosofisch denken te stimuleren?
Marianne:Verwondering is een mooi startpunt. Daarnaast is het fijn als het boek vragen oproept waar niet één ‘goed’ antwoord op is, zodat er ruimte is voor eigen invulling. Dat is al heel mooi. Als kinderen daarnaast door de tekst of afbeelding worden gestimuleerd om door te vragen, is dat helemaal prachtig! Daar kan een voorlezer natuurlijk ook bij helpen. Eén van mijn favoriete vragen is gemakkelijk te onthouden en kan een mooie start zijn van een verdiepend gesprek. Dat is de vraag: hoezo? Dat nodigt de ander uit om een reactie verder uit te leggen en eventuele achterliggende gedachten naar voren te brengen.
L.P: Wat is een mooie filosofische vraag om aan jonge kinderen te stellen, en wat kan zo'n vraag teweegbrengen?
Marianne: Ik kan er een heleboel noemen! Wat goed werkt bij jonge kinderen is als het dichtbij hun eigen leefwereld blijft. Dus een vraag als ‘kunnen dieren snoepen?’ of ‘kunnen dieren plagen?’ Dat zet ze namelijk ook aan het denken over hun eigen gedrag. Je kunt als vervolgvraag een paar voorbeelden noemen: ‘is een banaan snoep voor een aapje in de dierentuin?’ Of: ‘Is een plakje worst voor een hond hetzelfde als een dropje voor een kind?’ Ze gaan het snoepende dier dan vergelijken met hun eigen snoepgedrag en daarop kun je vervolgens weer doorvragen. Want is een banaan snoep? Wat maakt snoep eigenlijk snoep? En hoe zit dat dan met een snoeptomaatje? Of: hoezo (daar is ‘ie weer) is een banaan wel snoep voor een aap maar is het gezond fruit voor een mens?
L.P: Wat hoop je bij te kunnen dragen aan Life. Productions?
Marianne: Tijdens de jaarlijkse Week van de Kinderfilosofie in april wordt de Ludoq voor het Beste Filosofische Kinderboek uitgereikt, met bijbehorende podcast. Daarin ga ik in gesprek met kinderen over allerlei filosofische vragen naar aanleiding van de vijf genomineerde boeken. Door het lezen van (filosofische) kinderboeken kunnen kinderen zelf verder denken. Of je doet dat uiteraard samen naar aanleiding van een verhaal of boek. Dit stimuleert het denkvermogen al vanaf jonge leeftijd en dat kan er ook aan bijdragen dat een kind wat minder terughoudend is bij gedachte-experimenten, of het zoeken naar nieuwe perspectieven.
L.P: Je hebt me helemaal geïnspireerd om meer vragen te stellen. Tot slot: welk kinderboek heeft jou zelf ooit aan het denken gezet of is favoriet om samen te lezen?
Marianne: Het is een boek dat geschikt is voor wat oudere kinderen, maar één van mijn favorieten is ‘De gebroeders Leeuwenhart’. Het is een klassieker - ik las het zelf jaren geleden voor het eerst en daarna met mijn eigen kinderen. In mijn ogen is het nog steeds heel erg relevant. Het gaat over twee broers die in verschillende werelden avonturen beleven. Over perspectivistische lenigheid gesproken (knipoog). Ook een ‘groot’ thema als leven en dood wordt niet geschuwd. Het raakt dus aan grote thema’s en is ook spannend . Telkens als ik het herlezen heb raakt het me en laat het me ook een hele tijd niet meer los.
Meer weten over Filosoferen in de Klas en Marianne haar werk: Home - Filosoferenindeklas. Heb je specifieke vragen over filosoferen met kinderen of zoek je boeken passend bij een specifieke situatie of thema? Stuur ons een berichtje!
Voor contact met Marianne klik hier.
Doortje van der Lee
info@life-productions.nl